Duits uitreisverbod voor Antifa?
Sinds de G8-top in Genua in 2001 worden reisverboden opgelegd aan linkse activisten – maar dit werd eerst ingevoerd tegen voetbalfans. Nu belette de Duitse federale politie de voorzitter van de VVN-BdA (een vermaarde organisatie van overlevenden van nazi-misdaden, vert.) op de luchthaven het land te verlaten.
(Een Duitse versie verscheen in dagblad Neues Deutschland (nd), vertaling globalinfo.nl, foto; protesten tegen nazimars in Sofia (VVN-BdA)
Al op 24 februari had de federale politie in Duitsland verhinderd dat de voorzitter van de Vereniging van vervolgden van het naziregime (Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes – Bund der Antifaschistinnen und Antifaschisten, VVN-BdA), Florian Gutsche, op de luchthaven van Berlijn het land verliet. De organisatie maakte dit eerder deze week bekend. Gutsche was op weg naar Bulgarije, waar hij als waarnemer wilde deelnemen aan internationale protesten tegen de fascistische “Lukov-mars” in Sofia.
De 34-jarige werd vrijgelaten met een “uitreisverbod” van zes bladzijden dat gold voor elke buitenlandse reis dat weekend. Een dergelijk reisverbod is mogelijk op grond van de paspoortwet; bij overtreding dreigt detentie.
Eerder had de politie Gutsche twee uur lang vastgehouden en ondervraagd en ook zijn bagage doorzocht. Daarbij werden een zwarte trui, een zwarte jas, een vlag en een brochure van de VVN-BdA gevonden. De federale politie zag “parafernalia die duidelijk kunnen worden toegeschreven aan linkse verschijnselen”. Gutsche werd er toen van beschuldigd deel te willen nemen aan gewelddadige confrontaties in Sofia.
In linkse kringen zijn “uitreisverboden” op zijn minst bekend sinds de G8-top in Genua in 2001; de Berlijnse sociaaldemocratische senator voor binnenlandse zaken Ehrhart Körting merkte op: “Er bestaat geen grondwettelijk recht om het land te verlaten“. De verboden vinden hun oorsprong echter in het voetbal. Tijdens het WK 1998 in Lens, Frankrijk, werd gendarme Daniel Nivel ernstig verwond door Duitse hooligans.
De aanval in Frankrijk heeft geleid tot nieuwe vormen van samenwerking tussen de Europese politiediensten, waaronder de toegenomen uitwisseling van persoonsgegevens over potentiële “onruststokers” om een uitreis- of inreisverbod te kunnen opleggen. Ook sinds de G8-top hebben politici regelmatig aangedrongen op de invoering van een Europees “onruststokersbestand”; tot dusverre bestaan deze gegevensverzamelingen – net als in Duitsland – echter alleen op nationaal niveau.
De federale politie had haar “uitreisverboden” tegen voetbalfans altijd gerechtvaardigd met het argument dat zij “de reputatie van de Bondsrepubliek Duitsland in het buitenland” konden schaden. Deze tekstmodule werd aanvankelijk overgenomen voor linkse en later ook voor rechtse politieke activisten. Dezelfde formulering is ook te vinden in het bevel dat de antifa-activist Gutsche uitgevaardigd kreeg van de federale politie.
Het is de vraag hoe de agenten op de Berlijnse luchthaven op de hoogte zijn geraakt van Gutsche. Omdat Bulgarije nog geen volwaardig Schengenlid is, moeten reizigers daar door een paspoortcontrole. Daar werd Gutsche al verwacht door een beambte in burger, bevestigt hij aan “nd”.
Mogelijk werd de federale politie door de luchtvaartmaatschappij op de hoogte gebracht van de aanstaande reis. Dat is de veronderstelling van reisblogger Edward Hasbrouck, die in de VS woont en al jaren de aandacht vestigt op deze clandestiene zoektechniek. De basis voor de techniek is de Air Passenger Data Act, waarmee de Duitse regering een EU-verordening uitvoert. Reisbureaus en luchtvaartmaatschappijen moeten de gegevens van reizigers doorgeven aan een “passagiersinformatie-eenheid” van het Bundeskriminalamt (BKA) bij het boeken van een vlucht, en een tweede keer bij het instappen.
De persoonsgegevens worden automatisch getoetst aan politiedatabanken in Duitsland en op EU-niveau. Als de personen daarin zijn opgenomen, wordt een ‘hitrapport’ opgesteld. Dit wordt eerst door het BKA op juistheid gecontroleerd en vervolgens doorgegeven aan de federale politie “ten behoeve van de uitvoering van de aanhouding/opsporing (in het Duits: »zwecks Umsetzung der Fahndungsmaßnahme«)”. Afhankelijk van de beschuldiging vindt dan de aanhouding, openlijke of verdekte controle plaats.
Of Gutsche nu daadwerkelijk via zijn passagiersgegevenshet in het vizier van de federale politie kwam, is niet met zekerheid te zeggen. Dit zou betekenen dat hij ook voorkomt in een bestaand bestand van linkse “onruststokers” of “gevaarlijke personen”. Dit zou de reden kunnen zijn waarom Gutsche in het “uitreisverbod” wordt aangemerkt als “links-extremistisch”. De federale politie gaf hierover echter geen commentaar toen “nd” ernaar vroeg.
Ondanks de repressie tijdens grensoverschrijdende protesten zal de VVN-BdA “bevriende antifascistische en maatschappelijke groeperingen in Oost-Europa naar vermogen blijven steunen”, schrijft de organisatie in haar persbericht. Gutsche overweegt beroep aan te tekenen tegen het verbod om het land te verlaten. In het verleden zijn dergelijke beroepen vaak succesvol geweest, omdat de loutere veronderstelling van “bepaalde feiten” niet voldoende is om een uitreisverbod op te leggen. De federale politie moet voor haar gevarenprognose het bewijs leveren van een te verwachten “gewelddadig optreden in het buitenland”, zoals het Oberlandesgericht Frankfurt am Main heeft geoordeeld.