Eervolle woede: 15 jaar zapatistas
Het is alweer vijftien jaar geleden dat de Zapatistas in Chiapas, de
meest zuidelijke deelstaat van Mexico, in opstand kwamen. Om dit te
vieren is er het Festival Mundial de la Digna Rabia georganiseerd: een
mix van kunst, cultuur en politiek. Na vier dagen discussie in
Mexico-stad, was er met oud-en-nieuw een groot feest in Oventic (op
ongeveer een uur afstand van San Cristobal in Chiapas) en van 2 tot en
met 5 januari was er een congres in San Cristobal georganiseerd. Ik
bezocht de activiteiten in Oventic en San Cristobal
Qua bezoekersaantallen mag de organisatie heel trots zijn, want uit alle windstreken zijn er mensen op het festival afgekomen. Tijdens het nieuwsjaarsfeest in Oventic waren er zo’n vierduizend gasten. Het lijkt erop dat de Zapatistas niet op zo’n grote opkomst gerekend hadden, want als je een maaltijd wilde bestellen moest je ruim een uur wachten en ik had, net als vele anderen, veel moeite met het vinden van een plekje voor mijn tent. Alsof de hele wereld op een beroemde rockster afgekomen was, zo kwam het mij over. Het avondprogramma was echter typisch Mexicaanse muziek, afgewisseld met theater. Normaal gesproken krijg je er geen zaal vol mee. Vanwege het feit dat de EZLN (militaire tak van de Zapatistas) vijfentwintig jaar bestaat en de Zapatistas vijftien, had ik veel meer spektakel verwacht. Ook was er geen vlammend betoog van Marcos, die blijkbaar ruimte gaf aan andere comadantes om naar voren te treden.
Tijdens het congres in San Cristobal was Marcos echter wel dagelijks aawezig, maar viel op dat hij een rol op de achtergrond speelde: van het bedienen van een dvd-speler tot het voorlezen van kinderverhalen. En ook bij dit congres leek het erop dat de Zapatistas niet op zoveel deelnemers gerekend hadden (de eerste twee dagen zo’n vijftienhonderd en de laatste twee dagen zo’n duizend), want als je niet ruim te voren een plekje in de zaal claimde was het bijna onmogelijk om wat van het gebeuren mee te krijgen. Het leven leek zich dan ook vooral buiten de zaal af te spelen. Een vriend vond dit enorm interessant en roemde de Zapatistas om het feit dat ze comunisten en anarchisten bij elkaar weten te krijgen alsook hippies en punkers. Wat dat aangaat lijkt het erop dat festival voor de meeste buitenlandse activisten een avontuurlijk reisje was, of het de Zapatistas vooruit helpt met de volgende vijftien jaar is nog maar de vraag. 
Sowieso is het nog maar de vraag of de Zapatistas in deze vorm over dertig jaar nog bestaan. Het valt niet te ontkennen dat ze ontzettend veel bereikt hebben. Ze beheren grote autonome gebieden en hebben hun eigen gezondheids- en onderwijsprojecten opgezet. Daarnaast verdienen ze behoorlijk aan de verkoop van koffie en zelfgemaakte schoenen. Maar na vijftien jaar strijd zijn de meeste indigina’s nog altijd heel arm en even wanhopig om de dag door te komen met genoeg eten. De overheid speelt hier handig op in door dorpen te stimuleren om zich af te splitsen van de Zapatistas. Ze krijgen dan faciliteiten als drinkwater en elektriciteit aabgeboden. Ook wordt er veel geklaagd over het bestuur in de Zapatista gebieden (Junta de buen gobierno). Ze zouden te gesloten en te bureacratisch zijn, volgens velen. Het is een feit dat steeds meer dorpen activiteiten organiseren zonder de junta te raadplegen en je kunt dus stellen dat de junta aan macht verliest. Hoe je het ook bekijkt de Zapatistas
hebben een geweldige rol gespeeld in Mexico.
Ook in een deelstaat als Oaxaca hebben ze voor een opleving in de geest van de digina’s gezorgd en de roep om gelijkwaardigheid en respect is de hele wereld overgegaan. Dat de Zapatistas als beweging hun beste tijd gehad lijken te hebben neemt niet weg dat het verzet in Mexico tegen het neoliberalisme springlevend en vaak uiterst effectief is. En de Zapatistas hebben hier een grote en zeer waardevolle bijdrage aan geleverd.
—————–