Oaxaca: Gouverneur Ulises eindelijk verslagen
De PRI valt tijdens nieuwe verkiezingen: Afgelopen zondag, 4 juli 2010, vonden er in de zuidelijke Mexicaanse deelstaat Oaxaca verkiezingen plaats voor het locale congres. Na 81 jaar van autoritair leiderschap, wijdverbreide corruptie en de moord op honderden tegenstanders, is de revolutionaire institutionele partij (PRI) verslagen. Het samenwerkingsverband voor vrede en vooruitgang (CUPP), wat bestaat uit de partij van nationale actie (PAN), de revolutionaire democratische partij (PRD), Convergenzia en de arbeiderspartij (PT), wist ruim 90 procent van de posten voor het aanstellen van nieuwe burgemeesters, wetgevers en afgevaardigden voor het nationale congres binnen te halen. Daarnaast wordt Gabino Cue Monteagudo (47) van de partij Convergenzia namens CUPP de nieuwe gouverneur van Oaxaca. (Foto donkeycart op flickr)
Tijdens de verkiezingen bevond ik me in Mazunte, een populaire badplaats aan de kust, ongeveer 220 kilometer ten oosten van Oaxaca-stad. Mauro, een eigenaar van enkele vakantiehuisjes, gaf me te kennen dat het een plicht was van elke inwoner van Oaxaca om naar de stembus te gaan. ‘Vroeger was ik net als iedereen een PRI-sta. Sinds kort is het me pas duidelijk waar deze partij voor staat. De gouverneur Ulises is door fraude aan de macht gekomen. Het volk wilde hem niet. Tijdens de grootschalige opstand in 2006 tegen zijn bewind liet hij zich van zijn slechtste kant zien. Tientallen tegenstanders heeft hij om laten brengen. Door politieke machtsspelletjes op landelijk niveau wist hij zich door zijn periode van zes jaar te worstelen. Nu is het tijd dat we tegen de PRI stemmen. Mexico is een rijk land. We hebben voldoende petroleum, veel grond en delfstoffen en prachtige toeristische trekpleisters. Armoede zoals velen dit bijvoorbeeld in Oaxaca nog altijd kennen zou allang uitgeroeid moeten zijn.’
Toen ik de dag erna de 6-urige haarspeldbochtige weg door de bergen terug naar huis aflegde, wist ieder eettentje, winkeltje en benzinestation hetzelfde te melden. Overal ontmoette ik blije mensen, omdat er aan het regeren van de PRI een einde lijkt te komen. In mijn woonplaats San Felipe Tejelapam, ongeveer 45 minuten ten noorden van Oaxaca-stad, is de situatie wat ingewikkelder. In deze schrijnend arme gemeenschap zijn de mensen bang wat komen zal. Een toilet of een douche is hier nog altijd een luxe die slechts enkelen zich kunnen veroorloven. Veel inwoners van gemeenschappen als deze hebben zich decennialang laten omkopen door de PRI. Voor een mud aardappelen of een zak cement worden stemmen gekocht en mensen verplicht om partijactiviteiten bij te wonen. Voor deze mensen is het de vraag hoe trouw de PRI hun zal blijven steunen.
Tijdens de vorige verkiezingen in 2004 werd Gabino verslagen door Ulises Ruiz Ortiz (URO), volgens velen door grootschalige fraude. Tientallen sociale organisaties en vakbonden hadden vooraf aan de huidige verkiezingen aangegeven geen nieuwe fraude te accepteren. De machtige lerarenvakbond Section 22 had zelfs aangegeven een nieuwe sociale opstand te beginnen mocht de PRI aan de macht blijven. Sinds mei hielden ze het historische centrum van Oaxaca opnieuw bezet en met grote regelmaat werden snelwegen geblokkeerd en overheidsgebouwen en supermarkten bezet. Sandra, een lerares uit San Lorenzo Cacaotepec verklaart. ‘Al deze acties voerden we uit om druk op de mensen uit te oefenen. Niet een nieuwe periode met de PRI. Omdat ze erom bekend staan fraude te plegen, hebben we tijdens de verkiezingen waarnemers naar alle stemhokjes gestuurd.’
Deze angst voor nieuwe fraude was allesbehalve onterecht. Zo stelde de PRI Grupo Proisi aan om de stemmen te tellen. In vorige gevallen van fraude was dit bedrijf betrokken. CUPP ging dan ook in beklaag bij het landelijk electoraal instituut, maar verloor dit. Recentelijk publiceerde Jose Gil Olmos in het tijdschrift Proceso dat oude mensen die voedsel en medicijnen verstrekt kregen, verplicht op de PRI moesten stemmen. Zo niet worden deze voorzieningen ingetrokken. Ook wist de auteur te melden dat Ulises 10 procent van zijn budget – 3.539 miljoen pesos (ruim 221 miljoen euro) – voor persoonlijke doeleinden mocht gebruiken. Dit is meer dan hij uitgaf aan bijvoorbeeld werkgelegenheid, toerisme, hulp aan kwetsbare groepen, communicatie en transport. Wel hielp hij zijn opvolger binnen de PRI, Eviel, tijdens zijn campagne voor het gouverneurschap. Zo huurde hij vliegtuigen en helikopters om zijn vriend te vervoeren, kocht stemmen op voor 1000 pesos (ongeveer 62,50 euro) en ritselde 5000 stemkaarten voor de verkiezingsdag. Ook geweld werd niet geschuwd. Paramilitaire groepen werden ingezet om tegenstanders bang te maken en enkele Gabino aanhangers zijn ontvoerd.
Een recentelijk rapport van Coneval weet te melden dat 38.1 procent van de populatie in Oaxaca aan ondervoeding lijdt en dat 68 procent geen eigen huis of land bezit. Tweederde van de bevolking voldoet aan de criteria armoede. Het is de vraag of het samenwerkingsverband voor vrede en vooruitgang hier verandering in gaat brengen, vertelde een bevriende antropologe me. ‘Een samenwerkingsverband tussen een linkse (PRD) en uiterst rechtse partij (PAN) is natuurlijk vreemd. Het is alsof je olie met water mengt. Wat dat aangaat zal de linksgeoriënteerde Gabino het niet makkelijk krijgen. Hij zal heel wat met de PAN moeten onderhandelen, die enkel de rijken dienen. Wel is het geweldig dat er aan het PRI-imperium een einde gekomen lijkt te zijn. Helaas is het gemakkelijk te voorspellen dat ze een vieze politieke oorlog tegen Gabino zullen gaan leiden. De vertrekkende PRI-gouverneur Ulises heeft tientallen moorden op zijn geweten en heeft zich laten kennen als een gewetenloze man. Ondanks zijn vreselijke bewind is hij gesteund door heel veel mensen. En de PRI zal door hun wijdvertakte corruptie in het hele land ook veel macht in Oaxaca blijven behouden. Dit zullen ze niet zo maar uit handen geven. Uiteraard hopen we allemaal dat er eindelijk rust komt in onze deelstaat, maar het kan alle kanten op.’