Tiende Pan-Amazonisch Sociaal Forum: verklaring van Belém do Pará
Op 28, 29, 30 en 31 juli 2022 werd in Belém do Pará, Brazilië het Tiende Pan-Amazonisch Sociaal Forum gehouden waaraan werd deelgenomen door overwegend inheemsen van het Amazonebekken. Het is een initiatief van het FOSPA (Foro Social Panamazonico). Er waren vertegenwoordigers aanwezig uit negen landen: Brazilië, Bolivia, Peru, Ecuador, Colombia, Venezuela, Guyana, Suriname en Frans-Guyana. Hieronder een uittreksel uit de gezamenlijke verklaring die op 31 juli werd opgesteld. (*) Het is een zeer strijdvaardig document met een hoog voluntaristisch karakter dat de intersectionele strijd in het Amazonegebied tegen de vernietiging van (inheemse) mens en natuur plaatst in het kader van een wereldwijde roodgroene beweging in wording.
(Door Walter Lotens, bron: uitpers)
Vandaag is het Amazonegebied er zeer slecht aan toe: het wordt verwoest door regeringen voor wie de natuur een handelswaar is en de rechten van volkeren geen geldigheid hebben. Tot op heden heeft geen enkele regering de volledige uitoefening van de rechten van de Amazonevolkeren voor de verdediging van Moeder Natuur gegarandeerd. In deze situatie is het noodzakelijk om een beroep te doen op sociale bewegingen en op hun creativiteit om te leren van fouten en om te blijven vechten.
Wat we gisteren nog als bedreigingen zagen, zijn vandaag realiteit, veroorzaakt door een systeem van meervoudige onderdrukking – patriarchaal, racistisch, kapitalistisch en koloniaal – dat het grote Amazonebekken nu exploiteert, waardoor alle vormen van leven en degenen die ze verdedigen in gevaar worden gebracht. Onder de valse premisse van ontwikkeling is het extractivisme van zowel rubber, hout, olie, agro-export, grote waterkrachtcentrales en mega-mijnbouw doorgedrongen in de verschillende Amazonegebieden. Het maakt deel uit van de koloniale modellen om elementen van de biotoop te commodificeren. Zo worden onze gebieden gemilitariseerd, worden gemeenschappelijke goederen geplunderd om winst te genereren, en wordt de sociale ongelijkheid verdiept.
De huidige klimaatcrisis, een gevolg van dat ontwikkelingsmodel, bedreigt ook het Amazone-ecosysteem, wat het onherstelbare verlies van het belangrijkste tropische bos op de planeet betekent dat tevens de thuisbasis is van meer dan 50 miljoen mensen en van een groot deel van de planetaire biodiversiteit. Als we deze trend nu niet stoppen, dan betekent dat de dood voor het Pan-Amazonegebied, dat van vitaal belang is om de opwarming van de aarde te beteugelen en het leven op de planeet te garanderen. De tijd dringt.
De rechten van inheemsen, boeren, quilombolas (Afro-Brazilianen), vrouwen, trans- en lesbische vrouwen – een kracht van verzet ter verdediging van het leven – worden nog steeds geschonden door politiek en religieus fundamentalisme, patriarchaat, racisme, militarisering. Corruptie is diep geworteld in onze samenleving. Transnationale bedrijven en economische krachten onteigenen niet alleen straffeloos territoria, maar wij lijden ook onder seksueel geweld, feminicide, schending van seksuele en reproductieve rechten en aanvallen op diversiteit en genderdissidenten. Het hele bekken bevindt zich in een situatie van oorlog, waaraan wordt deelgenomen door militairen, paramilitairen, militieleden en drugshandelaren.
Vandaar onze politieke eisen
We eisen een politiek, sociaal en economisch model dat prioriteit geeft aan de integriteit van ons gemeenschappelijk ‘huis’, dat de gebieden en de volledige uitoefening van de rechten van de Amazonevolkeren en de rechten van de natuur erkent en respecteert. Onze alternatieven gaan uit van een gediversifieerde land- en bosbouwproductie in harmonie met de natuur, agro-ecologie, projecten voor lokale productie en consumptie, gemeenschapsbeheer van gemeenschappelijke goederen, bossen en grondgebied, het gebruik van inheemse zaden, gemeenschapsecotoerisme, alternatieve energieprojecten, de integrale en participatieve zorg en beheer van bekkens en bioregio’s en vele andere initiatieven gericht op het leven en niet op de commodificatie van de natuur.
We strijden voor de verdediging van de gebieden van de Pan-Amazone en van het leven, samen met andere sociale bewegingen in andere regio’s van de wereld, tegen het patriarchale, koloniale, racistische en neoliberale economische model dat al onze individuele en collectieve rechten schendt, tegen corruptie en tegen politieke, economische, sociaal-culturele en religieuze fundamentalismen.
We dringen er bij de regeringen van de Pan-Amazonelanden op aan dat zij hun discours voor de rechten van Moeder Aarde in de praktijk brengen en dat met echte maatregelen tegen ontbossing, degradatie en verhoogde emissies, en niet door het stimuleren van zogenaamd groene economieën. Wij eisen dat zij hun op internationaal niveau gedane toezeggingen nakomen en versterken.
Wij willen de uitoefening van zelfbestuur en zelfbeschikking bevorderen van inheemse, zwarte, quilombola-, boeren- en riviervolkeren volgens hun eigen visie, regels en procedures. Hiervoor is onder andere de implementatie van mechanismen vereist die geschikt zijn voor nieuwe vormen van planning die hun manier van leven garanderen, met respect voor het wereldbeeld van de bewoners. Zonder territoriaal zelfbestuur van de volkeren is er geen toekomst voor de Amazone, noch voor de wereld. Wij eisen dat staten de uitspraken van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens volledig naleven. Daarnaast moet het kalina- en lokono-vonnis uit 2015 van de OAS worden uitgevoerd door de Surinaamse regering. Tot slot eisen wij de zelfbeschikking van het door de Fransen bezette Guyana. Ons Amazonebekken zal pas compleet zijn als het gedekoloniseerd is.
Wij verwerpen het extractivistische overheidsbeleid van regeringen die het leven en de natuur bedreigen. Wij eisen naleving van de ILO-overeenkomst 169 dat het recht op raadpleging en vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming, en dat ook het vetorecht voor culturele bezwaren in het kader van de zelfbeschikking van volkeren garandeert. Wij eisen van de regeringen het volledige eigendom en de wettelijke garantie van de grondgebieden van volkeren en gemeenschappen op, met inbegrip van de ondergrond, zodat zij onze Moeder Aarde niet schenden.
Wij zijn de natuur en samen zijn er meer dan 37 landen die op verschillende niveaus de rechten van de natuur erkennen, inclusief de rechten van de Amazone. In Brazilië zijn er 4 gemeenten die deze erkenning hebben goedgekeurd en 4 andere staten debatteren erover, waaronder Belém, het hoofdkwartier van het Tiende FOSPA. In die zin vieren we de oprichting en lancering van het Global Parliamentary Front for the Rights of Nature, bestaande uit inheemse en niet-inheemse autoriteiten van over de hele wereld, dat de noodzakelijke paradigmaverschuiving waardoor ook rechten van de natuur erkend worden, sneller en directer wil uitbreiden met overheidsbeleid.
Het FOSPA stelt de volgende acties voor:
De noodtoestand moet uitgeroepen worden in de Pan-Amazoneregio om het actieve herstel en de bescherming van de biodiversiteit mogelijk te maken. Vooruitgang in de richting van een paradigmaverschuiving zal onze beste erfenis zijn. Dit vereist de overdracht van aanzienlijke middelen voor het herstel en de verzorging van het bekken en de transformatie van de internationale handel in grondstoffen van de regionale economie, waarbij de productie en commercialisering van goederen die klimatologisch compatibel zijn met het Amazone-ecosysteem worden bevoordeeld. Dit houdt in dat de export van vlees, sojabonen, hout, mineralen, koolwaterstoffen en derivaten naar de markten van Europa, Azië, Noord-Amerika worden beperkt. We erkennen het vonnis van het Derde Ethische Tribunaal ter verdediging van de lichamen, maar ook van de gebieden van Amazone- en Andesvrouwen. We zullen ons blijven concentreren op de vele effecten van het systeem van discriminatie op de levens, lichamen en territoria van vrouwen en op alle geweld, in zijn verschillende verschijningsvormen, die tot uiting komen als gevolg van de huidige patriarchale, koloniale en racistische kapitalistische macht.
Wij willen onderwijs, onderzoek en communicatie bevorderen als pijlers van de transformatieprocessen in het gebied van het Pan-Amazonegebied. Het gemeenschappelijke doel is om te komen tot een zero ontbossing en om het non-proliferatieverdrag inzake fossiele brandstoffen te garanderen, waardoor olie onder de grond kan blijven en de weg naar energietransitie kan ingeslagen worden.
Wij willen het leven beschermen van alle verdedigers van de natuur in alle landen van de Pan-Amazone en zullen de vervolging, criminalisering, juridisering, bedreigingen, verdwijningen en moorden op milieubeschermers aan de kaak blijven stellen.
Wij willen de handel bevorderen van goederen die zijn geproduceerd in systemen die volledig in harmonie zijn met de Amazone. Onze alternatieven omvatten biologische boslandbouw, boerenfamilielandbouw en gemeenschapsbeheer van het bos in plaats van een economie van vernietiging van de Amazone.
Wij willen nieuwe vormen van regionale integratie creëren, gebaseerd op een blok van Amazonelanden dat vooruitgang in de richting van post-extractivisme in het Amazonegebied mogelijk zal maken.
Wij eisen dat de staten zich inzetten voor de totstandkoming van regionale mechanismen die de eerbiediging van de vrije doorvoer van de inwoners van het Amazonebekken garanderen naar alle landen waaruit het gebied is samengesteld.
FOSPA zal allianties blijven aangaan met de verschillende sociale bewegingen in de wereld met als doel haar acties uit te breiden om de humanitaire, milieu- en klimaatcrisis te overwinnen en om internationale overheidsinstanties te beïnvloeden voor de goedkeuring van een beleid met dat wereldwijde doel.
*) Fospa Colombia van 4 augustus 2022, (gedeeltelijke vertaling van het document door Walter Lotens)