Alles Is Mogelijk, Ook Vergaderingen Midden op Rotondes
Naar aanleiding van zijn nieuwe boek Bijdrage tot de opkomst van gebieden bevrijd uit de greep van staat en handel (2018) werd de Belgische maatschappijcriticus Raoul Vaneigem via digitale weg een vraaggesprek afgenomen door het Franse tijdschrift Nouveau Magazine littéraire. De vragen werden schriftelijk gesteld. Zijn antwoorden werden zonder wijzigingen gepubliceerd. Geert Carpels vertaalde het in het Nederlands en verschafte het mij ter publicatie. De tekst is integraal in het Frans te lezen op de site La voi du jaguar.
(Overgenomen van Libertaire orde)
Het hierboven genoemde boek van Raoul Vaneigem ga ik nog bespreken. Maar omdat daarin nog niet naar de beweging van de gele hesjes kon worden verwezen, neem ik alvast het vraaggesprek op. De vragen over zijn boek zijn namelijk juist gesteld met het oog op de acties van de gele hesjes. Raoul Vaneigem reageert superieur op die vragen. Hieronder het vraaggesprek. [ThH]
Nouveau Magazine littéraire 1. In Contribution à l’émergence de territoires libérés de l’emprise étatique et marchande, (Bijdrage tot de opkomst van gebieden bevrijd uit de greep van staat en handel. Bedenkingen over het zelfbeheer van het dagelijkse leven. Payot Rivage, oktober 2018 – nog niet vertaald ) schrijf je dat « het erge van vandaag verkiezen boven het ergere van morgen, ons ervan verhinderd in opstand te komen. Nochtans hebben de gele hesjes dat gedaan, en nog wel om hun plaats te behouden in deze maatschappij van het consumentisme en van koning auto, die je veroordeelt.
Raoul Vaneigem Het kan je niet hebben ontgaan dat mijn boek zich vooral bezighoudt met het opschudden van de berusting, de onverschilligheid en de apathie die tot op vandaag hebben toegelaten dat de ontaarding van de aarde en van het leven tot een woestijn, koelbloedig en met groeiend cynisme wordt geprogrammeerd en opgelegd, ten nadele van de bevolkingen van de aardbol. Dat er plots en onverwacht een grote opflakkering van woede plaats vindt, om slechts schijnbaar futiele redenen, schenkt me grote voldoening. Ze komen in opstand om hun plaats te behouden, zeg je? Welke plaats? Ze hebben geen plaats in deze mooie zakenwereld die hen uitbuit als door televisie geleide consumenten, als producenten van goederen die ze moeten betalen, als bureaucratisch gecontroleerde leveranciers van opslaggelden en belastingen die het wanbeheer van de banken onderhouden. Inderdaad, deze grote kreet van het “iya basta!”, van het ‘we hebben er genoed van’ kan weer verstommen. De storm kan weer gaan liggen. De vrijwillige onderdanigheid kende al menig opstand zonder dageraad. Maar zelfs als de woede van de gele hesjes stilvalt en wegzakt, dan nog heeft een ware algemene golf – geen populistische – zich opgericht en bewezen dat niets weerstand kan bieden tegen de geestdrift van het leven.
- Zijn de gele hesjes de naam voor die nieuwe klasse die onderworpen is aan « een afmattend karwei waarbij het loon hoofdzakelijk gaat naar het investeren in de aankoop van goederen”?
Het is geen klasse, het is een uiteenlopende beweging, een wolk van allerhande politieke kleuren en van vrouwen en mannen die de politiek uit hun bezigheden hebben verbannen. Het globale karakter van de woede weerhoudt de traditionele volksmenners ervan de kudde weer op te vissen en te manipuleren. Want deze keer hebben we niet, zoals gewoonlijk, een kudde die mekkerend haar slager achterna holt. Het zijn individuen die nadenken over de steeds hachelijker omstandigheden van hun dagelijkse bestaan. Het gaat over de intelligentie van het levende wezen en een weigering van het onwaardige lot dat het wordt aangedaan. De luciditeit wordt op de tast gezocht, zoekt zich een weg doorheen de onzekerheden. Dat de macht en haar handlangers uit de media de opstandelingen voor dommeriken nemen, is de graadmeter van de debiliteit en de kwetsbaarheid van dit kapitalisme waarvan men ons blijft herhalen dat het onvermijdbaar en onoverwinnelijk is.
- Tegen de opmerking dat « de toekomstige schipbreukelingen, verblind door de klatergouden luxe, op de brug feest vieren terwijl de boot door een lek volloopt”, antwoorden zij: “jullie lopen warm voor het einde van de wereld, wij voor het einde van de maand.” Wat is daarop te antwoorden?
Door zich zorgen te maken over het einde van de maand is er niemand, behalve de zakenlui die ons regeren, die niet terzelfdertijd piekert, niet over het einde van de wereld, maar over het einde van een wereld die we niet meer willen; die zich geen zorgen maakt over het lot dat voor ons en onze kinderen in petto wordt gehouden door een wereld overgeleverd aan de barbarij van de “egoïstische berekening”. En dit is geen metafysische gedachte, het is een gedachte die opkomt tussen de te betalen belastingen, de te leveren arbeid, de administratieve dwingelandij, de leugens van de informatie en “de verblinding door de klaterluxe” die welbewust wordt onderhouden door de opiniefabrikanten die de mensen stompzinnig maken. Een opflakkering van intelligentie bereikt ons vandaag als een zuchtje frisse lucht in de besloten riolen, waar de dictatuur van het geld ons op elk ogenblik heen sleurt.
- Zijn de gele hesjes een voorbeeld van dat proletariaat « in regressie naar zijn oude statuut van plebs » ? Deze klasse, slachtoffer van een financieel kapitalisme dat “haar menselijke en klassenbewustzijn” heeft vernield, maakt geen revolutie meer, ze komt in opstand.
Ja, ze zijn het sprekende voorbeeld van deze regressie. Maar, zoals ik heb geschreven, het proletarische bewustzijn dat eerder zijn sociale verworvenheden aan de Staat ontrukte, is niets meer geweest dan een historische vorm van het menselijke bewustzijn. Dat bewustzijn wordt nu voor onze ogen herboren, de solidariteit, de vrijgevigheid, de gastvrijheid, de schoonheid, de poëzie, nieuw leven in geblazen, al die waarden die vandaag worden verstikt door de rendabele doeltreffendheid.
5. Is men nog in staat, wanneer men behoort tot de lagere uiteengespatte middenklasse (laag salaris, verplichting om de wagen te gebruiken voor de verplaatsingen, woning op hypotheekbasis of huurgeld, …), om “het zelfbeheer van het dagelijkse leven” te heroveren?
Hou toch op de eisen te verlagen tot het niveau van het boodschappenmandje van de huishoudster! U ziet toch ook dat ze globaal zijn, die eisen. Ze komen van overal, van de gepensioneerden, de scholieren, de landbouwers, de bestuurders die hun wagen meer gebruiken om naar het werk te gaan dan om naar hun jacht te vertrekken en te gaan zonnen, van al die vrouwen en van al die mannen, al die anoniemen die gewaar worden dat ze bestaan, dat ze willen leven en dat ze er genoeg van hebben te worden misprezen door een Republiek van omzetcijfers.
- U maakt gewag van een Staat « herleid tot zijn eenvoudigste repressieve functie ». Is het die Staat waarvan we vandaag het gelaat zien in Frankrijk?
Het is geen nationaal maar een internationaal probleem. Ik weet niet welk gelaat Frankrijk heeft en ook niet of Frankrijk wel een gelaat heeft maar de realiteit die door de fictieve voorstelling wordt toegedekt, is die van naar believen arbeidsplichtige vrouwen en mannen, van miljoenen personen ondergeschikt aan een totalitaire democratie die hen als goederen behandeld.
- Kan de strijd van de gele hesjes samenlopen met die van de krachten die u groet in uw boek (Zadisten, feministen, ecologisten, …) ? Of zijn het wezenlijke tegengestelden?
Ze zijn tegengesteld noch gelijklopend. Er breekt een kritische periode aan waarin het minste protest om een bijzonderheid, verbonden is met een geheel aan globale eisen. De tomatenplant is belangrijker dan de laarzen van de militairen en van de Staat die ze plat trappen – zoals in Notre-Dame des Landes. De politieke leiders en zij die aan de deuren staan te dringen om ze te vervangen, denken het tegengestelde, net zoals ze denken dat de brandstof belasten voor wie men het onontbeerlijk heeft gemaakt de wagen en de brandstof te gebruiken, hen vrijstelt om niet te raken aan de onmetelijke winsten van Total en gelijken. De Zones à défendre (ZAD = te verdedigen zones) beperken zich niet tot het bestrijden van de hinder die de multinationale bedrijven veroorzaken in het volle misprijzen voor de bewoners van de aarde; het zijn de plaatsen waar de eerste passen van nieuwe samenlevingsvormen worden uitgeprobeerd. “Alles is mogelijk!” dat is ook de boodschap van de gele hesjes.
Alles is mogelijk, ook vergaderingen over zelfbeheer in het midden van de kruispunten, in de dorpen, in de wijken.
Raoul Vaneigem (Interview afgenomen via digitale weg door het Franse tijdschrift Nouveau Magazine littéraireen gepubliceerd 21 december 2018); vertaling CAGE, Wodeke.)