G8: The Media Gets the Massage: De ongelijke strijd om de media

Omdat
het mediacentrum nog niet officieel geopend was, waren de hekken eromheen nog
niet goed afgesloten en konden we er omheen lopen en naar binnen kijken. De
voorbereidingen waren in volle gang: grote videowanden werden opgesteld, een
dansgroep oefende een openingssceance, golfkarretjes met de vlaggen van de 8
G8-landen (en een EU-kar) stonden opgesteld en de veelbesproken massagesalons
in kleurrijke designtenten stonden al warm te draaien. Aan weerskanten van het
-door de Nederlandse tentenbouwer De Boer opgezette – mediadorp bouwen grote
tv-zenders hun podia op vanwaar ze verslag zullen doen.

De
geaccrediteerde journalist ging naar binnen om zijn persmap te halen en kwam na
twintig minuten naar buiten met de verwachte verhalen over het warme bad aan
eten, drinken en vermaak waarmee de journalisten daar onthaald worden. Alles is
gratis en in overdadige hoeveelheden aanwezig. Het instructieboekje dat alle
journalisten krijgen als ze zich bij het perscentrum aanmelden, is in ieder
geval duidelijk: de G8-top heeft een duidelijk programma van persconferenties
en fotoshoot-momenten opgesteld. De enige manier waarop journalisten daarvan
kunnen genieten, is als ze via het perscentrum op een speciaal voor de
gelegenheid gereserveerd toeristentreintje stappen, dat hen linea-recta naar
Heiligendamm zal vervoeren. Het treintje is aan weerszijden afgeschermd met
rollen nato-prikkeldraad. "Het is verboden om op eigen gelegenheid naar
Heiligendamm te gaan" vermeldt het boekje. Met andere woorden:
journalisten die via de normale wegen – en dus dwars door de demonstranten – en
via een van de drie andere toegangspoorten in Heiligendamm proberen te geraken,
zal de toegang geweigerd worden. De enige manier om in Heiligendamm te geraken
is via het mediadorp en met het treintje.

De
tactiek is bekend van andere toppen. Het mediadorp wordt dusdanig ingericht dat
de journalisten eenmaal daarbinnen nooit meer naar buiten willen (of durven) om
nog eens een normaal mens te ontmoeten of een activist tegen het lijf te lopen.
Ze worden vervolgens volgestopt met weelde en boodschappen van de heersers. Een
hoogtepunt van deze tactiek was tijdens de Amsterdamse EU-top in 1997 te
beleven, toen het mediadorp zo was ingericht dat het nauwelijks nog mogelijk
was om er weer uit te geraken. Na afloop van de top konden we in de hele stad
journalisten zien zeulen met de bij het pretpakket behorende wieltjeskoffer vol
EU-cadeautjes (dozen wijn, computers…). Maar de tactiek werkt maar ten dele.
De meeste journalisten zijn gelukkig ook niet gek, en krijgen na verloop van
tijd behoefte aan andere geluiden dan de propaganda van hun gastheren.

Schril
contrast

De
manier waarop pers door de actievoerders wordt ontvangen, kan nauwelijks meer
verschillen met het warme bad waarmee ze door de G8-organisatie worden
onthaald. In de drie actiekampen waar de duizenden activisten kamperen die de
top willen blokkeren, kunnen 'commerciële media' niet binnen. Er bestaan
strikte regels om de media buiten het kamp te houden. Daarvoor zijn meerdere
goede redenen. Veel actievoerders zien commerciële media als verlengstuk van de
macht en willen niets met ze te maken hebben. Daarnaast is bekend dat de Duitse
politie de mediabeelden gebruikt om omvangrijke databases van gezichten aan te
leggen, zodat ze daarmee actievoerders die militante acties voeren, kunnen
vervolgen. En ten slotte is het niet de bedoeling dat de blokkadeplannen op
straat komen te liggen doordat cameraploegen de groepen mensen die
voorbereidingen treffen filmen. Bovendien zorgt de media-aanwezigheid voor veel
verstoring: elke keer als een journalist of cameraploeg een tent binnenloopt
waarin vergaderd wordt over acties, moet de vergadering onderbroken worden om
de journalisten te woord te staan en te verwijderen.

Toch
doen de organisatoren van de kampen hun best om media te bedienen. Bij de
ingang van elk kamp is een perstent ingericht waar ze zich met specifieke
vragen kunnen wenden. Er zijn plekken net buiten het kamp ingericht waar ze wel
kunnen filmen/fotograferen en een paar keer wordt er een kleine tocht over het
kamp georganiseerd waarbij actievoerders gewaarschuwd worden dat er media aan
het werk gaan. Bij een zo'n sessie liepen meer dan honderd journalisten mee,
hetgeen een tamelijk surrealistisch beeld vormde. De persgroep van de kampen
werkt zich uit de naad en probeert aan de meest uiteenlopende verzoeken te
voldoen. Bij de Nederlandse groep leverde dat niet altijd volledig succes op.
Zoals bij het verzoek van een Friese krant om actievoerders uit Friesland te
mogen interviewen. Na wat zoeken werden twee Friezen gevonden, die echter geen
interesse bleken te hebben om hun woord te doen, waar de journalist het
vervolgens mee moest doen. Nu maar hopen dat die daardoor niet gepikeerd een
snerend verhaal over de actievoerders gaat maken…

Tegen
de miljoenen

Het is
een ongelijke strijd. Tegenover de met miljoenen bepoederde journalisten in het
G8-mediakamp, staan wat oververmoeide media-activisten in gammele tentjes met
gsm's die het vaker niet dan wel doen, omdat het netwerk voortdurend overbelast
is. Waar de G8 professionele mediateams heeft van goedbetaalde pr-experts, zijn
het in het tegenkamp mensen die druk bezig zijn met blokkades voorbereiden en
die ook nog deelnemen een de taken die een kamp draaiende houden. De kampen
zijn opgedeeld in 'buurten' (barrio's) die twee keer per dag vergaderen om de
taken te verdelen. De wc's moeten schoongehouden worden, er moet gekookt worden
voor duizenden mensen, wachtgelopen tegen nazi's en politie, infostructuren
opgezet worden, etcetera. En niemand krijgt een cent loon betaald. In Kamp
Reddelich (waar ruim 3000 mensen verblijven) zijn twee ingenieuze doucheplekken
ingericht waar maximaal 20 mensen tegelijk onder de koude tuinslangen plaats
kunnen nemen…

Het besef
dat de protesten tegen de G8 ook een slag in de media zijn, is echter alom
aanwezig. Vooral na de rellen die de startdemonstratie op 2 juni afsloten,
waarna de meest wilde verhalen de ronde deden over het gewelddadige karakter
van een deel van de demonstranten, was velen duidelijk dat de strijd nu pas
goed begonnen was. Ook Nederlandse activisten doen hun best om Nederlandse
media te woord te staan. Eerst moesten al hun verzoeken om met een groep mee te
mogen reizen of in een van de kampen met hen te verblijven, vriendelijk van de
hand gewezen worden. Vervolgens wordt geprobeerd ze toch zoveel mogelijk van
informatie te voorzien. De omstandigheden zijn daarbij verre van ideaal. In de
kampen zelf is slecht toegang tot internet en kranten, dus je weet niet goed
hoe de berichtgeving tot dan toe geweest is. Om niet bij het kamp af te
spreken, waar filmen unerwunscht is, maken we vroeg in de ochtend een afspraak
in het nabijgelegen dorpje Bad Doberan om een tv-ploeg een interview te geven.
Nauwelijk geslapen de dag tevoren en na een heldhaftig verblijf onder de koude
tuinslang om 8 uur 's morgens, moet je dan met ongekamde haren je woord doen
tussen drie voorbereidende vergaderingen in, terwijl je gsm onophoudelijk
afgaat omdat je hele mediabus net door de politie in beslag genomen is op
beschuldiging dat die de militante acties zou coördineren. De afspraak om de
dag erna in contact te blijven valt in het water omdat we bij het opwerpen van
een blokkade gearresteerd worden en de rest van de (donder)dag in een soort
Guantanamo-achtige kooien verblijven, en de telefoons en andere toebehoren in
beslag genomen zijn…

Typerend
is ook een live-debat dat ik mag voeren in het radioprogramma Met Het Oog op
Morgen, over "het geweld van de demonstranten". Het vindt live plaats
om 23.30 uur, door een gammele gsm temidden van drieduizend rumoerige
mededemonstranten nadat we de hele dag in de weer zijn geweest. Probeer dan
maar eens uit te leggen dat vooral de politie geweld gebruikt en de nette ngo's
eens moeten beseffen dat ze minstens zo problematisch zijn omdat ze niet meer
in staat zijn om de neoliberale ellende het hoofd te bieden…

Troefkaart

Afgezet
tegen de met miljoenen gepamperde journalisten in het mediadorp, zou je geneigd
kunnen zijn om bij voorbaat de handdoek in de ring te werpen. Er zijn echter
wat factoren die in ons voordeel zijn. Ten eerste wordt duidelijk dat de
protestacties dermate massaal en veelzijdig zijn, dat journalisten er en masse
naar toe getrokken worden. Dat wil nog niet zeggen dat ze ook geïnteresseerd
zijn in ons inhoudelijke verhaal, maar ze laten in ieder geval hun veilige
media-dorpomgeving los. Wat dat betreft is het officiële G8-circus natuurlijk
minstens zo voorspelbaar. We zien hier een klassiek geval van agenda-setting:
de demonstranten is het ten dele gelukt om de kritiek tegen de G8 duidelijk op
de agenda te zetten. De kunst voor de demonstranten die echt blokkeren, is nu
om ervoor te zorgen dat de media niet alleen terecht komen bij de grote ngo's
en marxistische groepjes die geheel niet betrokken zijn bij de daadwerkelijke
blokkades en slechts op het spektakel mee liften. Zij hebben immers makkelijk
praten (en doen). Zijn niet betrokken bij allerlei wilde acties en distantiëren
zich daar vaak zelfs van, en hoeven hun geillegaliseerde achterban niet af te
schermen.

Als een
godsgeschenk komt dan een incident rond een groepje politieprovocateurs bij een
van de uitgesproken vreedzame blokkades op woensdag 6 juni. Het groepje van
vier mannen sleept stenen aan en probeert de demonstranten aan te zetten tot
een aanval op de politie, doch doet dat zo onbeholpen dat de omringende
demonstranten ze wantrouwen en beginnen te roepen dat het politieagenten zijn.
Drie van hen ontkomen, de vierde wordt overmeesterd en wordt door sommige
demonstranten herkend als 'stille' uit Bremen. Na aanvankelijk te ontkennen,
kan de politie kort daarna niet meer om de feiten heen en staan de media bol
over het verhaal
(zie bijvoorbeeld verslag Spiegel). Dit
onderstreept de vele signaleringen van escalaties tijdens de grote demonstratie
op zaterdag 2 juni, door provocaties door politieteams.

Ook
niet mis was het feit dat ook het journalistentreintje naar Heiligendamm
meerder keren door demonstranten geblokkeerd werd. Ze hadden immers beloofd
alle transportwegen naar de G8-top te blokkeren, en vertoonden geen ontzag voor
de geprivilegieerde media. Een poging om journalisten daarna per boot over zee
naar Heiligendamm te vervoeren strandde op een te wilde zee, waarna deze onverrichterzake
terug moesten keren naar het mediadorp om andere zaken te verslaan dan de
plichtmatige G8-persconferenties. Behalve dan Volkskrantjournalist Hans
Wansink, die al in de aanloop naar de G8-top zijn goedkeuring had uitgesproken
van elk staatsoptreden, en niet ophield om tegen de demonstranten te sneren.

Perfecte
apotheose was de persconferentie op vrijdag 9 juni van het clownsleger in
Kühlungsborn (foto's) . Terwijl iedereen
z'n persconferentie aan het houden was, besloten ook de clowns, die met een
omvangrijk leger bij de acties betrokken waren geweest, dat te doen en wel in
hetzelfde dorpje waar het mediadorp zich bevond. Rijen relpolitie probeerden
tevergeefs de goedgeluimde groep in de straten te stoppen om het strand te
benaderen. De meute was echter veel te flexibel om gestopt te worden en
stroomde eenvoudig langs de starre afzettingen, zwembanden, opblaaseenden en
hele opgepompte zwembaden met zich meevoerend. Aan het strand aangekomen bleek
daar juist de zender NDR/ARD met haar live slotprogramma te beginnen. Het
podium stroomde snel vol met clowns en andere demonstranten die de microfoons
grepen, waarna groepen vervaarlijk uitgedoste relpolitie-beambten ze even
hardhandig als live van het podium smeten. De rest van het programma moesten de
presentatoren volbrengen omringd door een haag ME terwijl daarachter in koor
geschreeuwd werd dat "we een objectieve pers willen" of dat "we
allemaal 129-a zijn" (naar het wetsartikel tegen terroristische groepen
dat werd ingezet bij huiszoekingen tegen G8-kritici). Leuzen uit de
voetballerij ("So Sehn Gewinnern Aus! So Sehn Gewinnern Aus!")
overstemden de afsluitende tv-uitzending. Directe actie, ook in de
media-strijd, is de troef van de demonstranten bij Heiligendamm.