Ga naar de inhoud

Het beltegoed van Erdal Balci

Onnozel’, zo noemt Volkskrant-columnist Erdal Balci de gedachte dat de wereld andermaal op weg zou zijn naar het fascisme. ‘Het hele fascisme-debat is tijdverlies. Het populisme van de 21e eeuw is ons ding en is uniek.’ (1) En hij stelt populisme en fascisme tegenover elkaar.

4 min leestijd

(Door JoopFinland, oorspronkelijk verschenen op konfrontatie, illustratie: Seth Tobocman)

‘In dit systeem (populisme) leent de staat zich een ongeluk, er wordt gretig gegraaid in de staatskas en het uitzichtloze volk wordt koste wat kost bediend met wat extra brood op de plank. (…) Gratis kolen uitdelen, zorgen voor goedkope pasta, kleding weggeven, vlak voor de verkiezingen beltegoed schenken aan de allerarmsten… Dat is de werkwijze van de populist. Hij zal zich nooit buigen over de langere termijn.’ De staat als pin-automaat, om Lodewijk Asscher te parafraseren (2).

Fascisme daarentegen leunt in de beschrijving van Balci ‘op een methodische ideologie en kan niet zonder de stevige steunpilaren als de blinde bewondering voor de geschiedenis van de eigen natie en de ondergeschiktheid van het individu aan de ‘verheven’ belangen van die natie. In het fascistische regime is het gezin traditioneel, het onderwijs een indoctrinatiemachine die nieuwe generaties fascisten produceert en is de vrouw gereduceerd tot moeder en gehoorzame toeschouwer van de geweldscultus van de mannen.’

Een historisch relict dus, in een tijd -de ‘onze’- waarin ‘ze op Facebook en Instagram het mooie leven van anderen aanschouwen. In deze tijd van het narcisme zijn zij allerminst bereid om zich weg te cijferen voor welke ideologie dan ook en zetten hun schamele geld op de baldadige leiders.’ Die ‘ze’ uit de column komen dan uit Anatolië en Oost-Turkije waar de schrijver is opgegroeid, of uit de sloppenwijken van Rio of Manilla.

Maar wat als het populisme zoals Balci het neerzet de voorloper en wegbereider is geweest van het 20e-eeuwse fascisme?

Hitler noch Mussolini waren uit 1939, toen ze hun oorlog kregen geschonken. Nationaal-socialisme en fascisme hadden flink aan de weg getimmerd voor het grote moorden kon beginnen. Hitler had daarbij het duidelijkst de trekken van de wildebras, zoals Balci de populist beschrijft. Hij verenigde het onverenigbare -nationalisme en socialisme!- liet de Weimar-republiek failliet gaan en zorgde voor werk en inkomen. Voor het oorlogsproject had hij echter steun nodig uit een andere hoek dan de ‘kansloze massa’ waarover Balci het heeft. De Duitse middenklasse en het Duitse grootkapitaal zouden het nazisme gaan dragen.

Je kunt in navolging van Balci denken dat ‘het probleem niet is dat een of andere kwalijke ideologie uit de vorige eeuw herrijst, maar dat de kansloze mens in alle enthousiasme een graf graaft voor de mogelijk betere toekomst van de volgende generaties.’ Maar dan geef je die kansloze sloeber de schuld en laat je de warmongers hun gang gaan.

De tekenen bedriegen niet. Wie denkt dat de vrouw alleen in de vorige eeuw werd ‘gereduceerd tot moeder en gehoorzame toeschouwer van de geweldscultus’, die kijke naar het verloop van de MeToo-beweging. Amper een jaar na de eerste aanvallen op het seksismebastion verlenen we in Nederland spreektijd aan de Youp van ’t Heks en de Sid Lukkassens, die hun machismoboodschap mogen verpakken in dronkemanshumor of de met Latijnse termen versierde frust van de incel. En we moeten vooral niet onderschatten hoezeer de verschrikkingen van het fascisme voor een groeiende groep mensen juist en met name onderdeel zijn geworden van een verheerlijkt verleden.

De vroeg-twintigste-eeuwer kon zich geen voorstelling maken bij industriële genocide, maar je zult ze maar de kost moeten geven die tegenwoordig de Holocaust niet eens ontkennen maar van mening zijn dat we wel het geweld van het fascisme moeten beschouwen ’tegen haar achtergrond en tijd’. Met andere woorden: wij zouden het ‘probleem’ beter, op een andere manier oplossen. Het ‘probleem’ wordt in die spreekbeurten elke dag anders benoemd, maar komt vaak neer op ‘overbevolking’ en ‘islamisering’. Heeft men op die manier de schoonheids- en weeffoutjes in het door de geschiedenis aan ons overgeleverde reëel bestaande fascisme weggepoetst dan schildert men de bekende vergezichten waarin een man weer een man kan zijn en aan alle saai- en verwendheid van het moderne bestaan een eind komt.

Het blijft dus helaas niet bij een beltegoed, Balci. Honderd jaar geleden werden de hebbedingetjes langzaam maar zeker vervangen door wapens…

(1) https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/populisme-is-niets-anders-dan-e…
(2) De PvdA-voorman noemde gister in het debat over de afschaffing van de dividendbelasting het Torentje, de werkkamer van de premier, een ‘pin-automaat voor het bedrijfsleven’