O Processo; de parlementaire coup in Brazilië

(Door, red. globalinfo, dol op donateurs)

Gisteren (17 april) werd de documentaire O Processo vertoond in filmhuis Kriterion in Amsterdam. Na afloop waren de makers en lokale Braziliaanse activisten aanwezig om vragen te beantwoorden. De film laat goed zien welk een dramatisch ongelijk speelveld ‘de politiek’ oplevert voor linkse partijen.

{youtube}Z3rHUGdOXUs{/youtube}

De film, gemaakt door de in Nederland woonachtige Maria Augusta Ramos, volgt nauwgezet het parlementaire proces rond de afzetting van de in 2014 democratisch (her)gekozen linkse president van Brazilië Dilma Roussef. Ze wordt vervolgens door de oppositie beschuldigd van gehannes met geld. Op geen enkel moment wordt ze verdacht van zelfverrijking, maar de rechtse oppositie heeft een stok gevonden en de hond wordt er mee het hok uit geslagen. De documentaire duurt ruim 2 uur en is soms moeilijk te volgen voor mensen die de Braziliaanse politiek niet kennen. Maar je ziet vooral hoe gruwelijk de parlementaire politiek is ontaard in onnavolgbare wetten en commissies en regels die niemand meer snapt en lachend misbruikt worden door vermogende groepen. natuurlijk zijn die zelf veel corrupter dan wat ze uit de weg proberen te ruimen, maar die werkelijkheid doet er in deze wereld niet meer toe.

De parlementsfractie van de arbeiderspartij van Dilma probeert tegengas te geven in de commissies die moeten besluiten of ze afgezet mag worden of niet. Maar het gaat daar allang niet meer om ‘de waarheid’ of wat er nu echt gebeurd is in de fiscale boekhouding. Waar het om gaat is wie de show van dergelijk politiek spektakel het best kan bespelen, en dus gaat het over media en kapitaal, wat overlapt. In de film zitten dan ook een paar onvergetelijke beelden van dat mediacircus, dat over zichzelf struikelend een plek voor de camera’s zoekt. Als Dilma dan eindelijk opzij geschoven is, wat zoals een van de PT-kamerleden verklaarde “in de stembus nooit gelukt zou zijn” is rechts weer aan de macht en kan beginnen met de bezuinigingen, aantasten van arbeidsrechten en de weg vrijmaken voor het bedrijfsleven. En daar ging het ze om.

Dilma Roussef heeft in de tijd van de militaire dictatuur in Brazilië als verzetsstrijdster van een linkse organisatie drie jaar in de gevangenis gezeten en werd daar zwaar gemarteld. In de documentaire zie je hoe de huidige president Bolsonaro zijn stem uitbrengt voor haar afzetting en daarbij openlijk de militairen eert die haar gefolterd hebben.

In de vragen na vertoning van de film verklaart Maria Ramos dat dat eigenlijk het begin was van de verkiezingscampagne van Bolsonaro, die hem vorig jaar de overwinning opleverde. Hij is een fascist, die openlijk terugverlangt naar de ‘rust en orde’ van de militaire dictatuur. Maar tegelijkertijd wist hij zich te presenteren als een buitenbeentje, een anti-politicus. Terwijl hij tientallen jaren heeft zitten vegeteren als kamerlid. Ook hier heeft de werkelijkheid dus niets te zoeken, en de parallellen met Wilders (het langst zittende kamerlid in Nederland) of de ‘weg met het elitekartel’ schreeuwers van Baudet zijn duidelijk.

In de documentaire zie je af en toe ook wat zich buiten op straat afspeelt tijdens de afzettingsprocedures. Zowel het roodgekleurde kamp van de PT en Dilma, als dat van de oppositie die haar weg wil hebben (Braziliaanse vlaggen, groen/geel dus), weten grote massa’s mensen op de been te brengen. Maar het verschil tussen die massa’s is duidelijk te zien: de anti-Dilma meute heeft het duidelijk beter en bulkt in het geld. Ze hebben zichtbaar plezier in het jennen van de armere tegenpartij en verkneukelen zich over het pijnlijke verleden van de presidente.

Dilma verdedigt zich met een verwijzing naar de mondiale economische crisis en dat klopt ook. De rechtse parlementsleden laten de economische realiteit voor het gemak buiten beeld en doen alsof haar beleid in het luchtledige plaatsvond. De mondiale kredietcrisis vertaalde zich tijdens haar ambtsperiode in een crisis van de BRICS-landen, waar ze geen antwoord op wisten. Tegelijkertijd gingen ze pronken met het WK voetbal (2014) en de nog duurdere Olympische Spelen die in 2016 in het land zouden worden gehouden.

Af en toe krijg je ook wat zelfkritiek te zien in de film als de PT-fractie bespreekt hoe ver ze af zijn gaan staan van de sociale bewegingen buiten op straat. De steun is zichtbaar nog groot onder de bevolking, maar een deel van de burgers is afgehaakt en denkt dat alle politici hetzelfde zijn.

Ondertussen gaan de ondernemers en hun rechtse waterdragers in het parlement er met de buit vandoor. De documentaire eindigt met wanhopige demonstraties voor het parlement waar mensen proberen te protesteren tegen verlaging van de pensioenen en belaagd worden door oproerpolitie. Nu is – interimpresident Temer is ondertussen gearresteerd wegens grootschalige corruptie en zelfverrijking –  Bolsonaro aan de macht en zijn voor het eerst demonstraties in de hoofdstad Brazilia geheel en al verboden verklaard, en nemen aanslagen op allerhande activisten en aanvallen op de zich verdedigende inheemse bevolking in snel tempo toe.

Maar, vertelt Celia Alldridge (Coletivo Amsterdam pela Democracia) na de film: er zijn ook sterke bewegingen die zich verzetten en op solidariteit rekenen. Ze vraagt ook steun voor de campagne om Lula vrij te krijgen, de voorganger van Dilma die nu zeven jaar gevangenschap uitzit na omstreden rechtsgang die voorkwam dat hij als populaire kandidaat tegen Bolsonaro zou hebben kunnen aantreden. Deze duistere periode zal overwonnen moeten worden. Hoe links daarna weer met de macht omgaat, zullen we dan zien. (faceboekpagina collectivo in Amsterdam)

De film is een jaar geleden verschenen en nu ook integraal online te vinden.