geschiedenis

November 1918, onrust en paniek in Den Helder. Troelstra’s decennialange, uiteindelijk succesvolle, inzet voor het bereiken van het algemeen kiesrecht is paradoxaal genoeg één van de redenen die ertoe bijdroeg dat zijn oproep aan de arbeidersklasse in november 1918 om de macht over te nemen in de lucht bleef hangen. Ongetwijfeld had de toekomst van Nederland er anders uitgezien, wanneer in de zomer van 1918 geen verkiezingen waren gehouden op grondslag van het algemeen mannenkiesrecht, noteert Cees Fasseur in deel één van zijn biografie over koningin Wilhelmina (p. 529).

Staatsman, verbinder, pragmaticus, premier van heel Nederland en polderaar waren de veel gelezen en gehoorde kwalificaties na het overlijden van Wim Kok. Allemaal waar. Maar achter al deze als loftuiting bedoelde kwalificaties gaat de rauwe realiteit schuil van een politicus die als geen ander in Nederland staat voor de teloorgang van de Partij van de Arbeid en de hele sociaal democratie.

Victor Serge (1890-1947), een pseudoniem voor Viktor Kibaltsjitsj, is in anarchistische kring geen onbekende. Onlangs verscheen in Frankrijk een bundel met teksten van hem onder de titel Essai critique sur Nietzsche. De bundel is ingeleid, vertaald en van noten voorzien door de Franse libertaire filosofe Annick Stevens. Lezers van deze site kennen haar ook als redactrice van het Franse studieuze anarchistische tijdschrift Réfractions. Met haar uitgebreide inleiding en vele informatieve noten bij de teksten van Victor Serge heeft zij een aanzienlijke meerwaarde aan de bundel gegeven.

In 2013 kwam bij de Amerikaanse uitgeverij AK Press het boek The Value of Radical Theory: An Anarchist Introduction to Marx' s Critique of Political Economy uit. In dat boek probeert Wayne Price uit te leggen wat het denkwerk van Marx – en co – behelst. Dat levert een handig leesbaar overzicht op van de belangrijkste ontdekkingen van Marx over economie en de bijbehorende vaktermen. Het origineel is immers dermate hermetisch geschreven dat het voor velen niet te doen is. Maar daarnaast is Price anarchist, en geeft hij ook commentaar en duiding vanuit die invalshoek. De belangrijkste reden om het boek te schrijven, blijft echter volgens Wayne Price dat Marx baanbrekend theoretisch werk heeft verricht om de wetmatigheden van de kapitalistische economie te begrijpen. Daar kunnen ook anarchisten hun voordeel mee doen en die zouden zich niet moeten laten misleiden door de politieke vete die is ontstaan tussen communisten en anarchisten.

Tientallen jaren lang werd het eerstejaarsonderwijs van de Geschiedenisopleiding aan de Erasmus Universiteit geopend met een cursus die in de loop der jaren verschillende namen heeft gehad, maar neerkwam op een inleiding in de Westerse geschiedenis vanaf 1750. Deze cursus werd gegeven door Dick van Lente en Bert Altena. Zij schreven daarvoor zelf een handboek: Vrijheid en Rede, omdat zij de economische, politieke en culturele aspecten van de geschiedenis geïntegreerd wilden benaderen. De studenten vonden de cursus moeilijk, want Bert en Dick stelden eisen, maar tot in de doctoraal-, later de MA-scriptie werd het werk geregeld aangehaald.

De liberale democratie is in crisis, en een nieuw fascisme dreigt. Op de lange termijn helpt alleen de omverwerping van het kapitalisme.

Ferdi De Ville is professor politieke wetenschappen aan het Centrum voor EU-studies aan de Rijksuniversiteit Gent; hij is ook actief in de denktank Minerva. Twee jaar geleden was hij co-auteur van een kritische studie over TTIP, het (voorlopig gesjeesde) vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS (*1).

Het antwoord op deze prangende, en serieus bedoelde vraag, biedt de uitzending op de Canadese publieke zender CBC. Maar dan natuurlijk in het Engels, en dan luidt de vraag: Is Neoliberalism Destroying the World?

Zonder de bloedige slavernij van de Afrikanen zouden de VS en Europa zich niet op dezelfde wijze hebben kunnen ontwikkelen.

Is het mogelijk een eigen politiek te voeren buiten de staat om? Ja. In dat verband heb ik wel de term ‘enclave’ gebruikt, die ik nu vervang door een term met een doelomschrijving: functionele anarchistische zone (FAZ). In anarchistische kring is de term ‘zone’ ingeburgerd geraakt. Daarbij kan men denken aan Hakim Bey’s ‘TAZ’ (Temporary Autonomous Zone) en de uit Frankrijk afkomstige ‘ZAD’ (Zone à défendre; zone om te verdedigen). De FAZ is een aanduiding voor een vrije, niet afgegrensde ruimte voor wat er buiten de staat om autonoom, op basis van libertaire beginselen, aan activiteiten wordt ontwikkeld.

Nicaragua: De tweede revolutie in 40 jaar Vrijdag 22 juni, 19:00 - 22:00Pieter Nieuwelandstraat 93 Amsterdam

Een uitgebreid programma ter herinnering, lering en vermaak over de G20-top van een jaar eerder.

'Gemeenteraden moeten wijkraden van buurtbewoners laten meebeslissen.’ Met deze stelling uit het begin van de jaren 1970 vatte Roel van Duyn, gangmaker van Provo, in een bundel teksten van Kropotkin (1), zowel de ervaring van de protestbeweging van de jaren 1960 als de bijdrage van Kropotkin tot het anarchisme samen. Het is een idee dat opnieuw aan belang wint.

Twee dagen na de verplettering van de Parijse Commune schreef Karl Marx een grondige analyse – het beroemde Adres – uit naam van de Algemene Raad van de Internationale Arbeiders Associatie en dat sindsdien gepubliceerd is onder de titel De Burgeroorlog in Frankrijk. Het is een tekst dat aan de basis ligt van het gemeentelijk zelfbeheer en dat nog steeds municipalistische bewegingen kan inspireren.

Mei 68 werd bezield door een libertaire geest, door zijn werkwijze in fabrieken, op universiteiten. Zijn aspiraties waren het anarchisme, zijn slogans nodigen ons altijd uit om vrij te zijn van elke macht, hiërarchie, vastliggend schema, programma, dictaat en conditionering. Aldus leest men in de opening van het redactioneel van het nieuwe nummer van het Franse maandblad Le Monde libertaire (nr. 1795, mei 2018).

‘Terug naar Reims’ is het moedige boek van een gespleten en zoekende auteur – ‘half homo, half trotskist’ zoals hij zichzelf ooit noemde – die aan de hand van de paradoxen in zijn levensgeschiedenis boeiende reflecties met een filosofische en sociologische horizont maakt.

Eéns in de zoveel tijd ondervindt een bepaald thema een opleving, zo ook het thema ‘piraten’. In literatuur en in strips kent het thema piraten uiteraard al een lange traditie. 15 jaar geleden kwam Disney met het succesvolle Pirates of the Caribbean: The curse of the Black Pearl. Ubi Softs gamereeks Assasin’s Creed kwam met een piratenverhaal genaamd Black Flag.

Over mei 68 is veel te doen, het zal u niet zijn ontgaan. Inmiddels zijn er studies over deze Franse opstand uitgekomen. Zeven miljoen mensen waren er in staking gegaan; bijna had er zich een sociaal-politieke metamorfose voltrokken. We zijn nu vijftig jaar na dato. Mei 68 is geschiedenis. Die kan op heel verschillende manieren worden beschreven. Week- en maandbladen doen hun best er verslag van uit te brengen – ten behoeve van de jonge garde (valt er wat van te leren?) en de oude garde (nostalgie?).

Mei 68, oud-strijders, sociologen, psychologen, seksuologen, politologen en ontelbare waarnemers wedijveren in originaliteit om de term te belichten. Ze benaderen Mei 68 niet als een maand van gebeurtenissen, maar als een geest. Opvallend hoeveel uiteenlopende terugblikken er mogelijk zijn op Mei 68. En als men het over de gebeurtenissen zelf heeft, valt ook op hoe de aandacht zich concentreert op de campussen, zelden op de actieve deelname van miljoenen arbeiders. Met zoveel diverse blikken op Mei 68, komt men uiteraard tot duizenden interpretaties over wat het intussen allemaal teweegbracht.

De algemene staking in Frankrijk en de wereldwijde studentencontestatie van 1968 vielen niet uit de lucht. Ook al schreef Le Monde begin van dat jaar “La France s’ennuie” (Frankrijk verveelt zich), al jaren was het tij aan het keren. Voor mij was 1960 het kanteljaar, samengevat in: de rede van Lumumba op Congo’s onafhankelijksdag, de revolutie op Cuba, de grote staking 1960-61 in België. Het leek er meer en meer op dat een andere wereld van vrijheid en solidariteit mogelijk was. Mei 68 en al wat daarvoor doorgaat, kiemde op alle continenten..