geschiedenis

Over mei 68 is veel te doen, het zal u niet zijn ontgaan. Inmiddels zijn er studies over deze Franse opstand uitgekomen. Zeven miljoen mensen waren er in staking gegaan; bijna had er zich een sociaal-politieke metamorfose voltrokken. We zijn nu vijftig jaar na dato. Mei 68 is geschiedenis. Die kan op heel verschillende manieren worden beschreven. Week- en maandbladen doen hun best er verslag van uit te brengen – ten behoeve van de jonge garde (valt er wat van te leren?) en de oude garde (nostalgie?).

Mei 68, oud-strijders, sociologen, psychologen, seksuologen, politologen en ontelbare waarnemers wedijveren in originaliteit om de term te belichten. Ze benaderen Mei 68 niet als een maand van gebeurtenissen, maar als een geest. Opvallend hoeveel uiteenlopende terugblikken er mogelijk zijn op Mei 68. En als men het over de gebeurtenissen zelf heeft, valt ook op hoe de aandacht zich concentreert op de campussen, zelden op de actieve deelname van miljoenen arbeiders. Met zoveel diverse blikken op Mei 68, komt men uiteraard tot duizenden interpretaties over wat het intussen allemaal teweegbracht.

De algemene staking in Frankrijk en de wereldwijde studentencontestatie van 1968 vielen niet uit de lucht. Ook al schreef Le Monde begin van dat jaar “La France s’ennuie” (Frankrijk verveelt zich), al jaren was het tij aan het keren. Voor mij was 1960 het kanteljaar, samengevat in: de rede van Lumumba op Congo’s onafhankelijksdag, de revolutie op Cuba, de grote staking 1960-61 in België. Het leek er meer en meer op dat een andere wereld van vrijheid en solidariteit mogelijk was. Mei 68 en al wat daarvoor doorgaat, kiemde op alle continenten..

Het is een dun boekje en het is een heldere analyse. En het kijkt, ongebruikelijk voor Boaventura de Sousa Santos, enkel naar de korte termijn. Het is een ‘conjuncturele analyse van de conjunctuur’, zo zegt hij zelf.

De Situationistische Internationale, anders dan haar naam laat vermoeden, is nooit een omvangrijke organisatie geweest. Zij heeft – ‘en dat zeer bewust’ – nooit meer dan 25 tot 30 leden op hetzelfde moment gehad – ‘en dikwijls minder’. In mei ‘68 waren er in Parijs maar een tiental situationisten actief. ‘We hebben gezien dat dat genoeg was’, zo stelden de situationisten achteraf niet zonder enige voldoening vast.

Witte Onschuld van Gloria Wekker is een belangrijk maar moeilijk leesbaar boek. Je moet thuis zijn in het onderwerp, vertrouwd met het jargon en je moet er de tijd voor nemen.

Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat de revolte van mei '68 plaatsvond. Maar wat was 1968 precies, wat is de betekenis ervan en wat is er van overgebleven? In een reeks bijdragen probeert DeWereldMorgen.be antwoorden te geven op die vragen, die voorbij de slogans, clichés en platitudes gaan. In deze eerste bijdrage wordt dieper ingezoomd op de aanleidingen tot het Franse mei '68.

Emma Goldman (1869-1940), geboren in het Russische Rijk, is een anarchistische revolutionair die bekend staat om haar onbuigbare verzet tegen het autoritarisme en haar onverbiddelijke verdediging van de individuele vrijheid. Als textielarbeidster en autodidact emigreert ze op 17-jarige leeftijd naar de Verenigde Staten, waar ze geleidelijk een voortreffelijke spreekster en theoretica van een bloeiend anarchisme wordt. In 1919, nadat de toekomstige directeur van de FBI haar ‘één van de gevaarlijkste vrouwen in Amerika’ had genoemd, werd ze teruggestuurd naar Rusland. Ze zal dan vele artikelen schrijven voor de New York World over haar post-Oktoberrevolutie ervaringen.

Een eeuw na de Russische Revolutie is in Nederland het aantal ondernemers groeiende. Begin dit jaar naar zo'n 1,85 miljoen, 3 procent meer dan een jaar eerder, 60 procent meer dan tien jaar geleden; ruim 20 procent van de beroepsbevolking. Maar daar blijft het niet bij. In een mondiaal vergelijkend onderzoek naar de houding ten opzichte van het ondernemerschap behoren Nederlanders tot de top, meer dan 70 procent is ronduit positief. (gegevens Centraal Bureau voor de Statistiek).

Ik ben vorige week donderdag naar een zeer indrukwekkende lezing en discussie geweest (aankondiging op facebook), georganiseerd door histori bersama. Zo indrukwekkend dat ik even een paar dagen nodig had om het te verwerken en er daarom nu pas over schrijf.

Binnen de tijdspanne van een jaar twee films uitbrengen is straffe kost. Zeker wanneer het gaat om portretten van intellectuele figuren die de filmmaker én de wereld inspireerden. Raoul Peck realiseerde met een documentaire over de zwarte schrijver en activist James Baldwin ('I Am Not Your Negro') en een speelfilm over de Duitse denker en revolutionair Karl Marx ('Le Jeune Karl Marx') twee 'onmogelijke' projecten. “Zulke verhalen geraken moeilijk verteld omdat Hollywood ons in een wurggreep houdt,” stelt de Haïtiaanse cineast.

Lezing over sporen van de Spaanse burgeroorlog in Amsterdam Noord, door Rien Dijkstra, secretaris van Stichting Spanje 1936-1939 en in die hoedanigheid betrokken bij activiteiten en publicaties over de Spaanse Burgeroorlog en de Spanjestrijders en -vrijwilligers.

Toekomst Museum Heerenveen en Ferdinand Domela Nieuwenhuis-Museum uiterst onzeker. Het Ferdinand Domela Nieuwenhuis-Museum, opgericht in 1925, is sinds 1998 gevestigd in het Heerenveen Museum. In de concept cultuurnota van januari 2017 stelt het college van Burgemeester en Wethouders voor om het Heerenveen Museum met een derde te korten op zijn budget: 65.000 euro. Dit brengt het voortbestaan van beide musea in gevaar!

Het revolutionaire Yiddishland (5). Met dit artikel beoog ik het standpunt van de anarchisten ten opzichte van de kwestie van het nationalisme te onderzoeken, alsook de antwoorden die deze – Joodse en niet-Joodse – anarchisten leverden op de problematiek van de Joodse nationale identiteit, van de politieke soevereiniteit en van het zionisme. In principe zou dit onderzoek zeer kort kunnen zijn: in de mate dat er een wederzijdse onverenigbaarheid tussen anarchisme en nationalisme bestaat, zou de duidelijke afkeer van de anarchisten voor elke vorm van nationalisme in alle omstandigheden een logische consequentie moeten zijn. Maar het komt voor dat anarchisten op ideologisch vlak compromissen willen sluiten: begiftigd met een zekere dosis gezond realisme hebben anarchisten, daar waar de omstandigheden dit vereisten, de noodzaak ingezien om de ideologische zuiverheid op te offeren aan de voorrang van hun doelstellingen, of hebben ze de wil getoond om een snelle oplossing te vinden voor kwesties die niet naar betere tijden konden verschoven worden, d.w.z. zonder de hoop op een antwoord dat op ideologisch vlak ‘juist’ zou zijn.

Recentelijk verschenen bij Kelderuitgeverij (Utrecht) twee boeken over de Joodse arbeidersbeweging: ‘Open de poorten van de vrijheid. Milly Witkop (1877-1955), anarchiste en feministe’ (Siegbert Wolf) en ‘Onder Joodse arbeiders’ van haar partner Rudolf Rocker. Naar aanleiding van deze publicaties brengen we een korte serie. Hier volgt een inleidend hoofdstuk. Daaronder nog drie vertaalde stukken over de geschiedenis van de Joodse arbeidersstrijd.

Ik heb net een dik boek zitten lezen over de geschiedenis van de eerste Nederlandse vakcentrale, het Nationaal Arbeids-Secretariaat (NAS). Wat me daarbij opviel, was dat de discussie over de taken van de vakbeweging er één van alle tijden is. En dat veel van de discussies uit de jaren rond 1900, ook nu nog spelen. Kennelijk gaat het om een wezenskenmerk van de vakbeweging.

Historicus Jacques Giele krijgt het monument dat hij verdient. Bij Kelderuitgeverij is naast zijn grote uitgaven nog een viertal verzamelde werken gepland. Giele heeft veel bijgedragen aan de ontwikkeling van de sociale geschiedenis in Nederland. Niet alleen door zijn onderzoek, maar ook meer theoretisch. In het eerste deel dat verleden jaar april uitkwam onder de titel "Hoe zag Nederland er in 1850 uit?", was vooral van belang het postuum uitgegeven "Naar een nieuwe sociale geschiedenis". Hoewel duidelijk van de jaren zeventig, toch fris.

“Europa, een ongeoorloofde biografie” is een reeks van vijf korte filmpjes over de politieke achtergronden van de Europese ‘integratie’. Het uitgangspunt is het boek Europe, une biographie non autorisée, van de hand van Bruno Poncelet en uitgegeven bij Aden (2014). Het gebeurt niet vaak, maar auteur Poncelet speelt zelf de hoofdrol in de verfilming van zijn boek! De auteur-acteur is vormingswerker bij CEPAG, vormingsinstelling van de socialistische vakbond  FGTB in franstalig België.

Het mooie boek van Sven Beckert over de wereldgeschiedenis van de katoen maakt ook de ondertitel grotendeels waar: "A new history of global capitalism". Er zijn meer productgeschiedenissen geschreven, bijvoorbeeld over het zout, het papier of de gloeilamp, maar de teelt, de verwerking, de handel, de productie en verkoop van katoen en alles wat daarbij komt kijken, is een centrale factor geweest in de geschiedenis van het kapitalisme op wereldschaal ("zonder katoen geen moderne industrie" - Marx, 1846).

Geïnspireerd door het verzet tegen de propagandafilm “Michiel de Ruyter” maakt Roland van Reenen momenteel een serie filmpjes over de échte helden uit de koloniale geschiedenis van Nederland (zie ook onderaan), en specifiek over helden uit de geschiedenis van Suriname. Die helden waren niet de koloniale zeeschurken, zoals half Nederland schijnt te denken, maar “de inheemsen, de Afrikanen, Hindoestanen, Javanen, Chinezen en later ook Groningse boeren die zich tegen de holocaust van het Nederlandse kolonialisme durfden te verzetten”.