elite

De ontdekking van het bestaan van een witwascarrousel met crimineel geld uit Rusland die jarenlang door Europa en de Verenigde Staten draaide en zonder twijfel nog steeds draait, heeft nogal wat verwondering gewekt. Ook in Nederland was dat het geval door de deelname van de ING, ABN AMRO en een paar kleinere banken. De carrousel is opgezet door de Russische Troika Bank die Troika Laundromat is gaan heten.

Er zijn van die dagen dat een mens liever geen ‘nieuws’ zou willen lezen, zien of horen. Van die ‘Trump Overal’-dagen. Het begon al de ochtend na zijn presidentsverkiezing. Het zou, het kon, het mocht toch niet waar zijn. Het was waar. En sindsdien blijft het maar doorgaan. Klimaatakkoord: vuilbak in. ‘Deal’ met Iran: prullenmand in. Palestijnen: woestijn in. Om maar dat te vermelden. Want als je alles moet opsommen waarmee de Onpresident de Onmedia haalde, moet je een encyclopedie schrijven.

Klassenjustitie is een term waarmee verwezen wordt naar het verschillend behandelen binnen het kader van het recht van de ene groep mensen ten opzichte van andere groepen mensen (minvermogenden krijgen vaker vrijheidsstraffen opgelegd dan vermogenden, bijvoorbeeld). In een tijd dat de Vlaams-Nederlandse orthografie-politie nog klassejustitie als schrijfwijze erkende (en niet zoals nu klassenjustitie), maakte de jurist en socioloog Kees Schuyt zich verdienstelijk met aandacht voor dit onderwerp. Wat dat aangaat, is zijn artikel ‘Meten met twee maten: redeneerpatronen en klassejustitie’ (De Gids, 1976) nog altijd leesbaar en leerzaam.

Als ik over elites hoor of lees, moet ik er altijd aan denken dat een halve eeuw geleden door de vakbondsman Jan Mertens (1916-2000), toen nog voorzitter van de rooms-katholieke vakcentrale, daarna medeoprichter van de FNV, in een speech door hem werd gelanceerd dat ‘de Nederlandse economie wordt gedomineerd door een ‘old-boys network’ van ongeveer 200 man’ (oktober 1968). Dit ging zijn eigen leven leiden als de ‘Tweehonderd van Mertens’. Het werd in die jaren een synoniem voor ‘een ongecontroleerde machtselite die zich in rokerige achterkamertjes en elegante salons in een voortdurend proces van communicatie en afstemming ophield’. In 1971 vond daarover een groot empirisch onderzoek plaats, waarin geconcludeerd werd dat de vermoedens van Mertens verrassend stevig gefundeerd konden worden, zo meldde de Volkskrant van 15 februari 2008.

De Europese eenmaking maakt een diepe crisis mee, de ergste sinds haar geboorte in het begin van de jaren 1950. In minder dan één jaar tijd, eerst met de Griekse crisis en dan met die van de vluchtelingen, heeft de Unie haar sluier afgedaan: het gelaat van deze Medusa is zo schrikwekkend dat het je doet verstenen gewoon door er naar te kijken. Niemand maakt zich nog illusies over deze instelling die, in plaats van een federaliserende idee te belichamen, een lege schelp is geworden of het voorwerp van spot en sarcasme. De enigen die zich ritueel beroepen op haar deugdelijkheid, zijn de leden van een zwaar gediscrediteerde politieke klasse die over geen greintje cultuur of waardebesef blijken te beschikken. Hoe meer zij haar geloof in de EU uithangt, hoe meer ze haar diskwalificeert, ook bij de velen die nooit enige sympathie hebben gehad voor het conservatieve, nationalistische of xenofoob anti-Europees gevoel.