kropotkin

Samenwerking en wederzijdse hulp tussen dieren en tussen mensen hebben meer nog dan de strijd om het bestaan, de wereld gevormd. Het is volgens Peter Kropotkin het cruciale principe om iedereen en elkaar de grootste zekerheid, de beste garantie van het bestaan en van de vooruitgang te verlenen.

De Russische anarchist Peter Kropotkin (1842-1921) heeft veel geschreven dat thuis hoort binnen het kader van de sociale filosofie en de politieke theorie. Bij het eerste kan men denken aan zijn ‘wederzijdse hulp’ en bij het tweede aan zijn ‘municipalisme’. Zijn politieke theorie behandelt de vrijwillige samenwerking en controle van onderaf in basisorganisaties (commune, gemeente, associaties).

Het werk van klassieke anarchisten kan men op verschillende manieren bestuderen. Soms leent het zich voor actualisering. In menig geval is het zinvol om na te gaan hoe zo’n iemand dacht en waarom er aandacht werd geschonken aan een bepaalde maatschappelijke constellatie. Wat daarvan wordt opgestoken kan in het heden methodisch worden gebruikt. Het werk van Peter Kropotkin is geëigend om alle drie manieren toe te passen.

'Gemeenteraden moeten wijkraden van buurtbewoners laten meebeslissen.’ Met deze stelling uit het begin van de jaren 1970 vatte Roel van Duyn, gangmaker van Provo, in een bundel teksten van Kropotkin (1), zowel de ervaring van de protestbeweging van de jaren 1960 als de bijdrage van Kropotkin tot het anarchisme samen. Het is een idee dat opnieuw aan belang wint.

Onlangs heeft een Duits-Brits biologenteam aangetoond, dat vogels tot wel 50 procent energie besparen vanwege de gunstige turbulentie door in V-formatie te vliegen. Ganzen en kraanvogels bijvoorbeeld doen dat. Hoe krijgen ze dat voor elkaar? De vogels wisselen regelmatig van plek, waarbij telkens opnieuw een andere vogel de koppositie pakt. Door om beurten af te zien, krijgt de hele groep betere kansen – en daarmee ook het individu. Het levert een mooi voorbeeld van sociale samenwerking in de natuur (de Volkskrant van 2 februari 2015).